गुण संधि - (Gun Sandhi) - Gun Sandhi Ke Udaharan - आद्गुण:, संस्कृत व्याकरण

गुण संधि – Gun Sandhi Sanskrit

Gun Sandhi Sanskrit: ‘आद्गुणः’ सूत्र द्वारा (स्वर) संहिता के विषय में अ/आ वर्ण से परे इ/ई, उ/ऊ, ऋ/ऋ, लु वर्गों में से कोई वर्ण होने पर पूर्व – पर वर्गों के स्थान पर गुण संधि एकादेश (अ, ए, ओ) होता है। इनके क्रमशः

गुण संधि के 11 नियम होते हैं!

गुण  संधि के उदाहरण – (Gun Sandhi Sanskrit Examples)

(अ) अ+इ – ए

उप + इन्द्रः = उपेन्द्रः
गज + इन्द्रः = गजेन्द्रः
न + इति = नेति
देव + इन्द्रः = देवेन्द्रः
विकल:+ इन्द्रियः = विकलेन्द्रियः
राम + इतिहासः = रामेतिहास:

(आ) आ + इ = ए

महा + इन्द्रः = महेन्द्रः
तथा + इति = तथेति
यथा + इच्छम् = यथेच्छम्
यथा + इष्ट = यथेष्ट

(इ) अ+ई = ए

गण + ईशः = गणेशः
सर्व + ईशः = सर्वेशः
सुर + ईशः = सुरेशः
दिन + ईशः = दिनेशः

(ई) आ + ई = ए

रमा + ईशः = रमेशः
गङ्गा + ईश्वरः = गङ्गेश्वरः
उमा + ईशः = उमेशः
महा + ईशः = महेशः

(उ) अ+उ = ओ

सूर्य + उदयः = सूर्योदयः
पर + उपकार:= परोपकारः
वृक्ष + उपरि = वृक्षोपरि
हित + उपदेशः= हितोपदेशः
पुरुष + उत्तमः = पुरुषोत्तमः

(ऊ) आ + उ = ओ

परीक्षा + उत्सवः = परीक्षोत्सवः
महा + उदयः = महोदयः
आ + उदकान्तम् = ओदकान्तम्
गङ्गा + उदकम् = गङ्गोदकम्

(ऋ) अ+ऊ = ओ

अत्यन्त + ऊर्ध्वम् = अत्यन्तोर्ध्वम्
एक + ऊन = एकोनः
गगन + ऊर्ध्वम् = गगनोर्ध्वम्

(ऋ) आ + ऊ = ओ

मायया + ऊर्जस्वि = माययोर्जस्वि
महा + ऊर्णम् = महोर्णम्

(ल) अ ऋ = अर्

कृष्ण + ऋद्धिः = कृष्णर्द्धिः
ग्रीष्म. + ऋतुः = ग्रीष्मतः
वसन्त + ऋतुः = वसन्ततः
राज + ऋषिः = राजर्षिः

(ए) आ+ऋ =अर्

महा + ऋषिः = महर्षिः
ब्रह्मा + ऋषिः = ब्रह्मर्षिः
महा + ऋद्धिः = महर्द्धिः

(ऐ) अ/आ ल = अल्

तव + लृकारः = तवल्कारः
मम + लृकारः = ममल्कारः
तव + लृदन्तः = तवल्दन्तः

Gun Sandhi in Sanskrit

सम्बंधित संधि:

  1. यण सन्धि – Yan Sandhi in Sanskrit
  2. अयादि सन्धि – Ayadi Sandhi in Sanskrit
  3. वृद्धि सन्धि – Vriddhi Sandhi in Sanskrit
  4. सवर्णदीर्घ सन्धि – Savarnadergh Sandhi in Sanskrit
  5. पूर्वरूप सन्धि – poorva Roop Sandhi in Sanskrit
  6. पररूप सन्धि – Pararoop Sandhi in Sanskrit